Devalüasyon nedir? Televizyonlarda, gazetelerde oldukça sık rastlanan bu ekonomi teriminin asıl manası nedir? Devalüasyon oldu denince aslında ne olmuştur? Bu yazımızda bu soruların cevabını arayacağız. Devalüasyon bir ülkenin para biriminin değerinin kasıtlı şekilde devlet tarafından aşağı çekilmesi ve belli başka bir para birimlerine veya bir standard’a göre yeniden ayarlanmasıdır.

Devalüasyon, çoğu zaman paranın doğal nedenlerle, devlete bağlı olmayan nedenlerle değer kaybetmesi olayıyla karıştırılır.

Bir devlet neden devalüasyon yapar? Ya da neden devalüasyon olur?

Devalüasyon genelde, ticaret açıklarını dengelemek için kullanılan bir yöntemdir. Devalüasyon olduğunda ülkenin para değeri düşer, ve o ülkedeki ihraç edilen ürünler yabancı ülkeler için daha ucuz hale gelir. Dolayısıyla, yabancı yatırımcı daha fazla ürün alır. Bu da ülkeye giren döviz miktarını arttırır. Diğer yandan ise yurtdışından yapılan ithalat daha pahalı hale gelir ve vatandaşlar yabancı ürünler yerine yerli ürünleri tercih ederler.

Devalüasyon mantıklı bir yöntem gibi gözükse de aslında risklidir. İthal ürünler daha pahalı hale geldiğinde yerli ürünlere olan talep artacak ve iç piyasa canlanacaktır. Fakat yerli ürünlerin dış piyasa ile rakebetini ortadan kaldırır ve yerli piyasanın daha az verimli olmasını sağlar. İç piyasadaki yerli ürünlerin devalüasyon ile yurtdışındaki yabancılar için daha cazip hale gelmesi, toplam talebi arttırır ve bu da enflasyonun artmasına neden olur.

Türkiye’de Ne Zaman Devalüasyon Oldu?

Türkiye’de 1923 yılında 1 dolar 0.75 kuruş idi. Sonrasında yapılan devalüasyon’lar aşağında sıralanmıştır.

(1940 - 1945) - Döviz satışlarında yüzde 48 oranında prim uygulamayla, 1 ABD doları 1.31 Lira oldu.

Türkiye’de ilk büyük devalüasyon 7 Eylül 1946’da olmuştur. 7 Eylül Kararları ile birlikte %116 oranında bir artışla 1 ABD doları fiyatı 2,83 liraya çıkarılmıştır.

(1958) - Adnan Menderes hükümeti tarafından devalüasyon yapılarak 1 ABD doları fiyatı 9 liraya çıkarılmıştır.

(1970) - Süleyman Demirel hükümeti tarafından devalüasyon yapılarak 1 ABD doları fiyatı 15 liraya çıkarılmıştır.

(1978 - 1979) - Bülent Ecevit hükümeti tarafından devalüasyon yapılarak 1 ABD doları fiyatı ilk önce 25 liraya sonrasında 35 liraya çıkarılmıştır.

(1980) - Süleyman Demirel hükümeti tarafından devalüasyon yapılarak 47 lira olan 1 ABD doları fiyatı 71,40 liraya çıkarılmıştır.

24 Ocak 1980’den sonra günlük serbest kur uygulamasına gidilmiştir. 1 Mayıs 1981’de 99.80 lira olan ABD doları 4 Mayıs 1981’de 100 lira olmuştur. 1 Eylül 1981 tarihinde ise 1 dolar 123,06 liraya yükselmiştir. Bu dönemde günlük kur ayarlamaları sürdürülerek süreklilik kazanmıştır. Zaten “24 Ocak Kararları”nın temelini devalüasyon ve günlük kur ayarlamaları oluşturmaktadır. Bu politikanın sonucu olarak, 4 Mayıs 1987 tarihinde 1 ABD doları 790,20 Türk Lirası olurken 5 Eylül 1988 tarihinde 1.543,14 Türk Lirası olmuştur. 20 Ekim 1992 tarihine gelindiğinde ise 1 ABD doları 7.567,83 TL’ye eşitlenmiştir.