Sektör deneyimi ile Amerika’da kendine yer edinen ve hatta son dönemlerde uzay mekiklerine her türlü ihtiyaç malzemesi taşıma projesini Amerikan Savunma Bakanlığından alan SNC (Sierra Nevada Coorporation) firması, Türk jeti projesinde başı çeken kuruluş olarak gözüküyor. Finansman ise Türk Milli Savunma Bakanlığı ve Ulaştırma Bakanlığı tarafından karşılanıyor.
Görünen o ki, Amerika kökenli SNC (Sierra Nevada Coorporation) firması ile Milli Savunma Bakanlığı ve Ulaştırma Bakanlığının ortak bir noktada buluştu ve imzalar atıldı. 32 kişilik TRJ328 ve TRP328 modelleri ilk etapta uçuşa geçecek olan kısa menzilli jetler olmakla birlikte uzun vadede daha fazla yolcu kapasitesine (70 kişi) sahip TRJ628 modeli servise girecektir.
TRJ aslında Türk Jet’in kısaltılmış halidir. 328 numarası ise TRJ Türk jeti olarak tanıtılan fakat zamanında almanların yaptığı Dornier 328 tipi uçağın asıl kodudur.
TRJ328, TRP328 ve TRJ628 ortak özellikleri kısa-orta menzilli olmaları ve kısa pistlere iniş-kalkış yapabiliyor olmalarıdır. TRJ sersinin bu özellikleri, Türkiye’deki şehirlerin birbirlerine olan uzaklıkları ve şehirlerimizdeki havaalanları göz önünde bulundurulduğunda gayet mantıklı gözüküyor.
Öncelikle şunu belirtmek isterim ki gerçekten güzel bir haber. En azından güzel bir başlangıç. Hiçbir şekilde yapılan çaba ve emeği görmezden gelmek istemem. Bu işin içinde olan biri olarak ne kadar detaylı ve zahmetli bir iş olduğunu biliyorum. Ama her ne kadar %100 yerli diye tanıtılsa da buna inanmak gerçekten zor. Dornier 328 zaten almanların senelerden beri kullandıkları ve tüm sertifikasyonları tamamlanmış bir uçak. Zaten bu sayede TRJ serisinin semalarımızda uçacağı günler için 6 sene daha beklememiz gerekecek. Eğer sıfırdan yapılmaya başlansaydı o zaman tüm prototip, dizayn, sertifikasyon için 14 sene bekleyecektik.
Amerika kökenli SNC (Sierra Nevada Coorporation) firması zaten adı üstünde bir Amerikan firması. Şu anki sahipleri Türk bir çift. Fatih Özmen ve Eren Özmen. Gerçekten takdir ettiğim ve başarılı bir hikayeleri olan iki Türk mühendis. Zamanında çalıştıkları SNC (Sierra Nevada Coorporation) firması finansal olarak batmak üzereyken, bu çift çalıştıkları firmayı satın alıyorlar ve bugünkü haline getiriyorlar.
Ama TRJ projesinde, bu Türk çift tüm işleri yapmıyor tabi ki. Amerikan know-how ve deneyimi tabi ki bi yerlerde kullanılacak, kullanılmak zorunda zaten eğer başarıya ulaşılmak isteniyorsa.
İşin bir diğer ayağı ise Alman 328 firması. 328 firması, uçak entegrasyon, modifikasyon ve teknik destek işi yapan bir firma. Ve tahmin edin 328 firmasının esas sahibi kim? SNC (Sierra Nevada Coorporation). Zaten 328 firmasinin websitesine giderseniz, bizim Türk Jet’in zaten bitmiş halinin resmini görürsünüz. Cem Yılmaz’ın bir repliği aklıma geldi. "Zaten yapılmışı var, al buyur." İnanmayanlar için link burada: http://328.eu/careers_2/ Ben bu uçak entegrasyon, modifikasyon ve teknik destek işinde niye Turkish Technic kullanılmadı ona şaşırdım. THY bünyesinde zaten böyle bir firmamız var bizim. Niye 328'e ihtiyaç duyuldu diye sordum kendime? Ve kendi kendime cevapladım. Çünkü muhtemelen Dornier 328 alman uçağının ilk entegrasyon, modifikasyon ve teknik destek işini 328 firması yaptı ve ordan kazandıkları deneyimle devam etmek istiyorlar.
İşin içinde bu kadar yabancı ayak varken, bunun bir Türk jeti olduğuna inanmak gerçekten zor. Fakat bu projenin, Türk havacılık sektörü için güzel bir başlangıç olabileceğine inanıyorum. Şehirler arası, kısa mesafeli yolculukları daha cazip hale getirip, turzim'i canlandırabilir.
Türkiye kendi uçağını yapabilir mi yoksa yapamaz mı üzerine daha önce bir yazı yazmıştım. Detayları bu linkten görebilirsiniz. O yazımda da belirttiğim gibi, uçak yapmak için ciddi yatırım ve deneyime ihtiyaç vardır. Ve bu sektörü besleyen çok donanımlı ve dinamik bir yan sanayine ihtiyaç vardır. Adeta ana damarı besleyen kılcal damarlar gibi, bu malzeme ve parça sağlayan yan sanayi firmaları, ürettikleri parçaların tüm sertifikasyonunu ve standart özelliklerini tamamlamış olmalılar ki, o parçalar uçakta kullanılabilsin. Yoksa kapısından dahi giremez.
Eğer bana sorsalardı, ben Askeri test uçuş uçağımız olan ve Hürkuş diye adlandırılan projemiz üzerine yoğunlaşırdım. Tek veya iki kişilik bu test eğitim uçakları bize ana gövde, elektrik ve sertifikasyon üzerine çok deneyim kazandırabilirdi ve yan sanayideki eksiklerimizi görmemize yardımcı olabilirdi.
Umarım herşey güzel olur. Bu konuda bana düşen bir görev varsa, yardım etmeye çalışırım.
